Türkiye’de Yaşam Maliyetleri
Türkiye’de yatırım yapan yabancı yatırımcılar, bazı şartları sağlamaları halinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına hak kazanıyor. Özellikle yeni yönetmelikle düzenlenen, 250 bin ABD doları değerinde gayrimenkul satın alımı sonucunda herkese verilen vatandaşlık hakkı, Türkiye’de yaşam şartları ve maliyeti konusunda merakı arttırıyor. Peki, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan yatırımcıların aylık ortalama giderleri ve yaşam maliyetleri ne oluyor?
Sağlık Hizmetleri
Türkiye’de genel ve özel olmak üzere iki sağlık sigortası seçeneği bulunuyor. Genel sağlık sigortası devlet tarafından karşılanıyor. Özel sağlık sigortası ise, anlaşmanın yapıldığı sigorta şirketine belirli bir ücret ödenmesi ile elde ediliyor. Özel muayenehaneye sahip olan hekimlerin ücretleri ise kendi tarifeleri üzerinden belirleniyor.
Türkiye’de toplamda bin 282 adet çoğu yeniden yapılandırılmış hastane vatandaşa hizmet etmek üzere hazır bulunuyor. Vatandaşlar, sağlık sigortaları kapsamında bu hastanelerden en verimli şekilde faydalanabiliyorlar.
Türkiye’de oturma izni almış veya yerleşim süresi kesintisiz bir yılı geçmiş olan yabancı ülke vatandaşları Genel Sağlık Sigortası’ndan yararlanabiliyor. Bunun için yabancı uyruklu kişilerin en yakın sosyal güvenlik il/merkez müdürlüklerine talepte bulunmaları gerekiyor. Genel Sağlık Sigortası’ndan faydalanmış olan kişinin eşi, 18 yaşını doldurmamış çocukları, geçiminin kişi tarafından sağlandığı tespit edilen anne ve babası, yaşına bakılmaksızın iş görmez olduğu tespit edilen evli olmayan çocukları ve evli olmayan, yüksek öğretim görmüş 25 yaşının altındaki çocukları da sağlık sigortasından yararlanabiliyor.
Özel sağlık sigortası yaptırmak isteyen kişiler ise, sigorta şirketlerine bağlı olarak, yıllık ortalama 7.000 TL tutarında bir harcama ile sağlık hizmetlerinden faydalanabiliyor.
Emlak Vergisi
Konut, arazi, iş yeri ve arsa gibi taşınmazlar için yıllık olarak hesaplanan vergi olarak biliniyor. Senede iki kez Mayıs ve Kasım aylarında iki eşit taksit şeklinde veya peşin olarak ödenmesi gerekiyor. Emlak vergileri hesaplanırken konut için binde 1, iş yeri için binde 2, arsa için binde 3 ve arazi için binde 1 oranları baz alınıyor. Mülkün bağlı olduğu belediye büyükşehir statüsünde ise, belirtilen oranlar iki katına çıkarılarak her yıl gayrimenkulün asgari rayiç bedeli üzerinden hesaplanıyor. Örneğin 500 bin TL değerindeki bir konutun emlak vergisi 1000 TL olup iki taksitle ödeniyor.
Tapu Masrafları ve Abonmanlık Ücretleri
Tapu masrafı, satışı gerçekleştirilmiş olan tüm gayrimenkuller için (konut, arsa, tarla, arazi, iş yeri vb.) tapuda yazan satış bedelinin %4’ü olarak hesaplanan ücret olarak açıklanıyor. Tapu masrafları, 31.12.2019 tarihine kadar %3 olarak belirleniyor.
Masraflar, alıcı ve satıcıdan eşit oranlarda tahsil ediliyor. Örneğin 100 bin TL değerinde bir konutun alım/satım işlemlerinde alıcı 2.000 TL, satıcı da aynı oranla 2.000 TL ödemekle yükümlü bulunuyor. Bu oran, 31.12.2019 tarihine kadar belirlenen indirimle birlikte iki taraf için de 1.500TL’ye tekabül ediyor.
Abone bağlantı bedeli, dağıtım yapacak olan şebekenin, abone tesisatına bağlantı gerçekleştirebilmesi için gereken işçilik, malzeme, proje, kontrol ve onay harcamaları, sayaç makinesi, sayaç bağlantı malzemeleri ve montaj bedelleri gibi gerekli masrafların abone başına düşen payı olarak biliniyor. Belirlenen pay, yalnızca bir kez ödenmesi beklenen sabit bir ücrete tekabül ediyor.
Konut amaçlı veya konut içerisinde bulunan harici kullanımlar için abone bağlantı ücreti, bağımsız bölümün ilk 200 m2’si için 514 TL + KDV, 200 m2’den büyük yerlerde ise her 100 m2 için 424 TL+KDV olarak belirlenmiş. Doğalgaz bedeli peşin olarak alıyor ve ücreti 432 TL. Su aboneliği için 136 TL, elektrik aboneliği için ise 144 TL olarak belirlenen ücretler bulunuyor.
Kira Masrafları
Türkiye’de kira masrafları bölgelere göre farklılık gösteriyor. Orta düzey bir dairenin aylık kirası 1.500 TL’den başlıyor ve kişinin bütçesine göre değişkenlik gösteriyor.
Mal ve hakların kiraya verilmesi ile elde edilen gelirler belli koşullarda vergiye tabi tutuluyor.
2019 yılı için belirlenen vergi dilimleri;
- 18.000TL’ye kadar %15,
- 98.000TL’den fazlası için %35,
- 40.000TL’nin 18.000TL’si için 2700 TL, fazlası için %27
Ödemeler iki eşit taksite bölünerek alınıyor.. Mart ayı içerisinde birinci taksitin, Temmuz ayında ise ikinci taksitin ödenmesi bekleniyor. Ödemeler, vergi dairelerine veya belirlenen banka şubelerine yapılıyor. Döviz cinsinden yapılan işlemlerde, işlemin yapıldığı tarihteki T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınıyor.
Aidat: Tercih edilen bölgeye göre ortalama aidat 100 TL’den başlamakta olup dairenin ve çevrenin imkanlarına bağlı olarak değişebiliyor.
Benzin ve Araç Bakımı: Türkiye’de petrol fiyatı yüksek. Bu nedenle birçok sürücü, maliyeti düşürmek adına dizel araç tercih ediyor. Araç sahipleri, sigorta ve araç bakımı gibi masraflar için yıllık ortalama 4.000 TL harcama yapıyor.
Araç Vergisi: Türkiye’de orta sınıf bir otomobilin yıllık vergisi ortalama 800 TL civarında olup markasına ve üretim yılına göre değişkenlik gösteriyor.
Elektrik Faturası: Klima kullanımının azaltılmasıyla aylık ortalama elektrik maliyeti 110- 150 TL arasında bulunuyor.
Su Faturası: Dört kişilik bir ailenin aylık su gideri yaklaşık 70 TL olabiliyor.
Doğalgaz Faturası: Aylık ortalama doğalgaz maliyeti 150 TL olarak yansıyor.
Belediye Vergisi: Mülk fiyatı ve tapu sahibine bağlı olarak değişebilmesiyle birlikte belirlenen ortalama bedelin 200 TL olduğu biliniyor.
Deprem Sigortası: Türkiye’de deprem sigortasını yaptırmak zorunlu sayılıyor. Mülkün satın alındığı bölgeye ve mülkün metrekaresine bağlı olarak 150-250 TL arasında bulunuyor. Yangın, hasar ve hırsızlık sigortaları ise zorunlu tutulup, şahsın isteğine bırakılıyor.
Telefon ve İnternet: Dört kişiden oluşan ve tüm bireyleri cep telefonuna sahip olan bir ailenin haberleşme giderleri, vergiler dahil ayda ortalama 240 TL, yılda ise yaklaşık 2.878 TL’yi bulabiliyor. Evde aylık sınırsız ve kotasız 16 megabitlik internet kullanımının ortalama maliyeti 55 TL oluyor.
Gıda: Türk-İş araştırmasının 2019 Ocak ayı sonuçlarına göre, dört kişilik bir ailenin dengeli ve sağlıklı beslenebilmesi için gerekli olan ortalama harcama tutarı (açlık sınırı) aylık 2008 TL olarak belirleniyor.
Toplu Taşıma- Taksi: Aylık toplu taşıma ücreti ortalama 137 TL. Taksi ile seyahatte ise 8 km’lik yol için ödenen tutarın yaklaşık 25 TL olacağı tahmin ediliyor.
Sosyal Aktiviteler: Şehir merkezindeki ortalama bir restoranda kokteyl eşliğinde iki kişilik akşam yemeği maliyeti yaklaşık 150 TL oluyor. İki kişilik sinema bileti yaklaşık 50 TL, tiyatro bileti ise yaklaşık 80 TL civarında. Eğer yaşamak için, spor salonu gibi etkinlik fırsatlarına sahip bir rezidans tercih etmediyseniz, seçtiğiniz bir salona üyelik yaptırmanız gerekiyor. Spor salonu üyeliği İstanbul’da aylık ortalama 100-190 TL gibi rakamlar oluyor.
Bölgelere Göre Aylık İnsani Geçim Ücretleri
İGİAD İnsanı Geçim Ücreti (İGÜ) Tespit Komisyonu, Türkiye’nin farklı bölgelerindeki ailelerin geçimlerini sağlayabilmeleri için gerekli olan asgari ücretleri, her yılın Aralık ayında yaptığı araştırmalarla tespit ediyor. Bu araştırma, bir ailenin; gıda, giyim, konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar, mobilya, ev aletleri ve ev bakımı, sağlık, ulaştırma, haberleşme, eğlence, kültür, eğitim hizmetleri ve sair harcamalarını içeriyor.
İGÜ, ortalama büyüklükteki ailelerin geçinebilmeleri için gerekli taban ücret seviyesi olarak biliniyor. İGÜ rakamı; Asgari Geçim İndirimi (AGİ), SGK, vergi ve devlet tarafından karşılanan eğitim giderlerini içeriyor. Her bölgenin geçim standartları farklı olduğundan, asgari ücretler de değişim gösteriyor. Türkiye ortalaması için hesaplanan İGÜ, 2.204 TL civarında.
Türkiye’deki 12 farklı bölge için belirlenmiş olan 2019 yılına ait insani geçim ücretleri;
2019 Aylık
İnsani Geçim Ücreti
İstanbul
2.781 TL
Batı Marmara
2.094 TL
Ege
2.170 TL
Doğu Marmara
2.479 TL
Batı Anadolu
2.254 TL
Akdeniz
2.120 TL
Orta Anadolu
1.991 TL
Batı Karadeniz
1.932 TL
Doğu Karadeniz
2.085 TL
Kuzeydoğu Anadolu
1.908 TL
Ortadoğu Anadolu
1.979 TL
Güneydoğu Anadolu
2.126 TL
Türkiye
2.204 TL
Kaynak: Türkiye İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Derneği (İGİAD)
