Türkiye'de Özel Gereksinimli Çocuklara Sunulan Eğitim
Özel eğitim ya da özel gereksinimli çocuklara sunulan eğitim, Türkiye’de genellikle akranlarına göre farklılık gösteren bireylere uygulanıyor. Bu bireylerin yaşıtlarına göre üstün özellikleri olduğu gibi çeşitli yetersizlikleri de olabiliyor. Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki özel eğitim kurumlarında zihinsel, görme, işitme ve bedensel engelli bireyler eğitim alıyor. Bunun yanı sıra otistik, down sendromlu, öğrenme güçlüğü olan, dil ve konuşma güçlüğü olan, bireyler özel eğitim hizmeti alabiliyor. Üstün yetenekli öğrenciler de Bilim ve Sanat Merkezlerinde eğitime tabi tutularak bireysel yeteneklerinin farkında olmalarını sağlanıyor. Bireylerin görecekleri eğitim zekâ testleri ya da tarama sonuçlarına göre Rehberlik Araştırma Merkezi tarafından tanımlanıyor. İşte Türkiye’de özel eğitime dair bilinmesi gerekenler…
“Harika Çocuklar Yasası”
Osmanlı İmparatorluğu’nda en bilinen özel eğitim uygulaması Enderun Okulu olarak biliniyor. İmparatorluğun çeşitli yerlerinden seçilen özel yetenekli çocukların başkentte eğitime tabi tutularak bürokrasi ve orduda görev aldıkları biliniyor. Özellikle orduda görev alanların oluşturduğu Yeniçeri ordusunun savaşlarda gösterdiği yarar tarihçiler tarafından kabul ediliyor. Cumhuriyet tarihinde de en bilen uygulama “Harika Çocuklar Yasası” sayılıyor. Türkiye’de 1948 yılında II. Dünya Savaşı sonrası ekonomik şartların oldukça kötü olduğu bir dönemde “Harika Çocuklar Yasası” çıkarılıyor. Bu yasa sayesinde olağanüstü yetenekli İdil Biret ve Suna Kan, Fransa’ ya Paris Konservatuarı’na eğitime gönderiliyor. Dünya çapında İdil Biret piyano sanatçısı olarak tanınırken, Suna Kan ise keman virtüözü olarak biliniyor. Yasa daha sonra “Özel Statü Yönetmeliği” ne dönüştürülüyor ve özellikle piyona alanında özel yetenekli çocuklar burslarla destekleniyor. Ünlü piyanist Fazıl Say, bu yasadan yararlananlar arasında sayılıyor.
Zihinsel Engelli Bireyler
Türkiye’de yaşıtlarına göre belli özellikleriyle ayrılarak özel eğitime ihtiyacı olduğu belirlenen bireyler öncelikle kaynaştırma eğitimine tabi tutuluyor. Böylece akranlarıyla iletişim kurma imkânı buluyor. Arkadaşlıklar kurarak ortaklaşa çalışmayı, paylaşımcılığı ve sorunlarla nasıl mücadele edebileceğini öğreniyor. Aynı zamanda, normal olarak adlandırılan öğrencilerin özel eğitime ihtiyacı olan öğrencileri tanıması ve onlarla yaşamayı öğrenmesi hedefleniyor. Zihinsel engelli bireyler hafif, orta ve ağır olmak üzere ayrılarak buna göre düzenlenmiş sınıf ya da okullara yönlendiriliyor. Eğitimle öz bakım becerileri kazanarak ileriki yaşlarda kendilerini geçindirebilecek bazı işler yapmaları hedefleniyor. Son dönemde açılan özel eğitim meslek okullarında özel gereksinimli bireylerin mesleki eğitim almaları böylece staj yaparak çeşitli alanlarda meslek sahibi olmaları sağlanıyor. Bu kapsamda okullarda büro yönetimi, konaklama hizmetleri, tekstil teknolojisi gibi çok sayıda atölye kurularak öğrencilerin farklı sektörlerde istihdam edilmeleri hedefleniyor. Türkiye’de 50 ve daha üzeri işçi çalıştıran işverenler, mevcut çalışanlarının %3’ü kadar engelli personel çalıştırmakla yükümlü sayılıyor. Ayrıca devlet de engelli bireyleri iki yılda bir EKPSS sınavı sonucuna göre istihdam sağlıyor.
Otizmli Bireyler
Otizmin neden kaynaklandığı tam anlamıyla bilinmiyor. Bireyin davranışsal iletişimsel, bilişsel gelişiminde farklılığı ifade ediyor. Kendini yineleyen davranışlar, ortam değişimi ya da aile bireylerinin varlığına ya da yokluğuna karşı kayıtsız kalma gibi bozukluklar gözleniyor. Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde otizmli çocuklar için açılan özel eğitim sınıf mevcudu en fazla 4 öğrenciden oluşuyor. Devletin yanı sıra kamu yararını gözeten pek çok vakıf ve dernek de otizmli bireylere yardımcı olmak ve toplumda farkındalık geliştirmek için çalışmalar yapıyor. Özellikle Tohum Otizm Vakfı, otizmli bireylere erken tanı konulması, özel eğitim ile topluma kazandırılmasını amaçlıyor. Son dönemde Amerika’da ABC kanalında yayınlanan “The Good Doctor” dizisinin başkarakteri olan otizmli doktorun gözünden olaylar anlatılıyor. Böylece görsel ve işitsel olarak normal bireylere göre daha duyarlı olan otizmlilerin dünyayı nasıl algıladığına yönelik empati kazandırılıyor. Benzer bir dizi “Mucize Doktor” adıyla Türkiye’de de yayınlanıyor.
Down Sendromu
Normal bireylerde 46 kromozom bulunurken down sendromlu bireylerde sebebi bilinmeyen bir nedenden ötürü 47 kromozom yer alıyor. Bu çocuklar akranlarına göre fiziksel anlamda, beyin gelişiminde ve bedensel gelişiminde bozukluk bulunuyor. Fiziksel olarak kısa parmaklar, kısa eller, kısa boyun, geniş ayaklar, küçük burun ve ağız, avuç içerisinde tek çizgi yer alıyor. Türkiye’de down sendromlu bireylerin çalıştığı özellikle belediyelerin desteklediği çok sayıda kafe bulunuyor. Buralarda bireyler istihdam edilerek, hayatlarında yeni bir pencere açılması sağlanıyor. Türkiye’de Down Sendromu Derneği, Down Sendromlu bireyleri bebeklikten itibaren destekleyerek, toplumum bir parçası olmalarına yardım ediyor.
BİLSEM(Bilim ve Sanat Eğitim Merkezleri)
Türkiye’de son dönemde sayıları giderek artan BİLSEM ile özel yetenekli çocukların tespiti, eğitimi ve yönlendirilmesi planlanıyor. Sınavla tespit edilen özel yetenekli öğrencilerin örgün eğitim kurumlarındaki eğitimlerini aksatmayacak şekilde eğitim almaları sağlanıyor. Aday öğrenciler tablet üzerinde yapılan dijital uygulama aracılığıyla grup tarama sınavına alınıyor. Bu sınav sonucunda Türkiye ortalamasının üzerinde yer alan çocuklar bireysel değerlendirmeye tabi tutuluyor. Bireysel zeka testi sonuçlarına göre öğrenci Bilim ve Sanat Merkezine kayıt hakkı kazanıyor. Örgün eğitimde tüm öğrenciler aynı eğitimi alırken BİLSEM’de 3-5 kişilik küçük gruplarla özel hazırlanmış materyallerle bireysel eğitim veriliyor. Geçer not alma ve sınavlara hazırlanma yerine özel müfredatla eğitim sunuluyor. İletişim Becerileri, takım çalışması, problem çözme teknikleri, yabancı dil ve proje üretimi becerilerinin geliştirilmesi hedefleniyor.
