Türk Vergi Sistemi ve Vergi Teşvikleri
Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde yatırımların teşvik edilmesi, ekonomik büyüme ve uzun vadeli kalkınmanın sağlanması ile istihdamın arttırılması için vergi sistemi düzenlenirken yatırım çekmek amacıyla teşvik sistemi de oluşturulmuştur. Cari açık ve işsizliğin olduğu Türkiye’de sermaye oluşumu, teknoloji yatırımı ve insan kaynakları gelişimi, ticaret ve rekabetçiliği teşvik ederek sürdürülebilir ekonomik büyüme amaçlamaktadır. Bu nedenle başta bölgeler arası teşvikler olmak üzere sektör bazında mali teşvikler uygulanmaktadır. Geleneksel olarak vergi iadesi, teşvik primi gibi doğrudan ihracata bağlı nakit destekleri uygulanırken AB’ye giriş sürecinde Gümrük Birliği Anlaşması ile Türk Vergi Sistemi ve Vergi Teşvikleri uygulamasını AB ile uyumlu hale getirerek nakit yerine vergi teşviki şeklinde düzenlenmiştir. İşte Türkiye’de uygulanan vergi sistemi ve yatırım teşviklerine dair önemli detaylar…
Doğrudan Yatırım İle Vergi Desteği Uygulaması
Türkiye’de vergi sistemi içine yerleştirilmiş Türk Vergi Sistemi ve Vergi Teşvikleri mekanizması yatırım amaçlı olarak uygulanmaktadır. Buna göre, Türk Vergi Sisteminde yatırımcılara sunulan mali teşvik özelliği taşıyan vergi istisnası, gelir vergisi, kurumlar vergisi ve KDV, ÖTV gibi indiriminden oluşmaktadır. Vergi desteğinin, yeni iş olanakları sağlanması böylece işsizliğin düşürülmesi özel yatırımlarda artışın sağlanması, bölgesel gelişmişlik dengesizliklerinin azaltılması gibi hedefleri bulunmaktadır. 2016 yılında yeniden ele alınan teşvik sistemi önceki uygulamalara ek olarak proje tabanlı yatırımların teşvikini de gündeme getirmiştir. Buna göre yatırım amaçlı proje desteği kapsamında vergi indirimi, KDV istisnası, SGK prim desteği gibi pek çok avantaj sağlamaktadır. Türk Vergi Sistemi ve Vergi Teşvikleri beş ana başlıkta yapılandırılmıştır:
Bölgesel teşvikler: Kalkınma Bakanlığı tarafından sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasına göre daha çok Türkiye’nin doğusunda bulunan Ağrı, Ardahan, Erzurum, Artvin gibi illere yatırım teşvikini özendirmek için düzenlenmiştir.
Öncelikli Yatırım Alanlarına Verilen Teşvikler: Kültür ve Turizm, Madencilik, Savunma Sanayi, Özel Sektör tarafından gerçekleştirilecek kreş ve gündüz bakımevleri ile okul öncesi eğitim yatırımları yenilenebilir enerji, lisanslı depoculuk hatta Nükleer Enerji yatırımlarını kapsar.
Stratejik Yatırımlara Verilen Teşvikler: Bu kapsamda ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malı ve nihai ürünleri ikame edecek üretimin teşviki amaçlanmaktadır.
Büyük Ölçekli Yatırımlara Yönelik Teşvikler: Rafine edilmiş petrol ürünleri, kimyasal madde ve ürünlerin imalatı, demiryolu ve tramvay lokomotifleri gibi yatırımlar büyük ölçekli yatırımlar olarak değerlendirilerek teşvik kapsamına alınmıştır.
Uygulanan teşvik araçlarından birkaçının bir arada kullanımı örneğin bir yandan vergi teşviki sağlarken diğer yandan belli kriterlere göre vatandaşlık vermek küresel bir trend haline geldiği bir zamanda, Türkiye’nin lokomotif sektörlerinden biri olan inşaat sektöründe özellikle 2018 yılında 1 milyon adetten fazla satılmamış konut stoku olması benzer uygulamayı Türkiye’de de gündeme taşımıştır. İnşaat sektöründe yatırımcıların muhtemel krizle karşı karşıya kaldığı bir zamanda hükümet yatırım yoluyla vatandaşlık uygulamasına koşullarını daha rekabet edilebilir hale getirmiştir. Kısa süre içinde uygulama yürürlüğe girdiği andan itibaren 3 ayda 100 milyon dolarlık yatırım getirmiş, aynı yıl içinde yabancı konut yatırımları yüzde 80 artarken 2019’un ilk çeyreğinde de yüzde 82 artarak büyümeye devam etmiştir.
Yatırım Yoluyla Vatandaşlık Uygulaması
Türkiye’de taşınmaz mülk alımı, sabit sermaye tutarı, Türk bankalarında tutulacak mevduat tutarı, istihdam şartı ile belli kıstaslara bağlı olarak vatandaşlık verilmekteydi. Türk Vergi Sistemi ve Vergi Teşvikleri kapsamında son dönemde dünyada oldukça popüler olan vatandaşlık uygulaması yeniden düzenlendi. 2012 yılında Türkiye parlamentosundan geçirilen yasa ile karşılıklılık ilkesi ve ardından yabancı şahıslara ve çokuluslu şirketlere gayrimenkul satma konusundaki kısıtlamalar kaldırıldı. Yine bu kapsamda turizm vizelerinin süresi uzatıldı ve oturma izni vermek için bürokratik işlem süresi de azaltıldı. 19.09.2018 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan kararla birlikte yatırım ile Türk vatandaşlığı daha cazip hale getirilmiştir.
Yeni uygulamayla:
· En az 250 bin dolar değerinde mülk edinerek Türk vatandaşlığı almak mümkün hale gelmiştir.
· Daha önceki uygulamada yer alan vatandaşlık kazanabilmek için karşılanması gereken en az 2 milyon dolar tutarındaki sabit sermaye yatırımı şartı 500 bin dolar veya bunun karşılığı döviz ya da Türk lirası olarak değiştirildi.
· Diğer yandan en az 50 kişilik istihdam oluşturmak ve en az 500 bin dolar veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında Devlet borçlanma araçlarını üç yıl tutmak şartıyla satın alma düzenlemesi de yapıldı.
Sadece gayrimenkul alan kişinin değil eşi ve 18 yaş altındaki çocuklarının da vatandaşlık alması önemli bir kazanım olarak öne çıkarken, bu değişiklikle son 1 yılda yaşanan kur artışı birleştiğinde hem yabancı yatırımcılar hem de geliri döviz olan yurtdışında yaşayan Türkler için gayrimenkul yatırımı daha cazip hale gelmiştir. Üstelik İngiltere’nin vatandaşlık için 2 milyon sterlin istediği bu paranın 5 yıl boyunca İngiltere’de bir bankada bekletilmesi gerektiği ya da bazı ülkelerde yer alan uzun oturum izinleri ardından vatandaşlık verdiği düşünüldüğünde Türkiye tercihinin daha avantajlı olduğu görülüyor.
Türkiye’ye Faydaları: Konut satışı ile vatandaşlık uygulaması pek çok açıdan fayda sağlıyor. Öncelikle taşınmaz satışının doğası gereği konut ülkede kalıyor hem döviz girdisi sağlanıyor hem de konutu alanlar Türkiye’de yaşayarak ekonomiye katkıda bulunuyor. Türk Vergi Sistemi ve Vergi Teşvikleri uygulamasına göre, yabancılar KDV ödemeden gayrimenkul satın alıyor fakat bu gayrimenkulü en az 3 yıl boyunca satma izni verilmiyor. Türkiye’den emlak satın almak geçmişte yabancılar için neredeyse imkânsız haldeyken şimdilerde inşaat sektörü 5 yılda 20 milyar dolar yabancılara konut satmış bu değişiklikle birlikte önümüzdeki 5 yılda 75 milyar dolar konut satma arayışında bulunmaktadır. Bu durum konut satış rakamlarında da kendini göstermiş 2018 TUİK raporuna göre 35 bin konut yabancılara satılmıştır.
Kültürel Avantajlar: Tüm dünyada yatırımla vatandaşlık oldukça popüler hale gelirken kişiler kendi ülkelerinden daha güçlü pasaportlara yönelmektedirler. Türk pasaportu da 115 ülkeye vizesiz seyahat sağlamasıyla küçümsenemeyecek avantajlar sunuyor. Türkiye coğrafi konumu, iklimi, yiyecek, ulaşım, turizm, sağlık ve alış-veriş gibi pek çok konuda ucuz ve kaliteli hizmetleriyle dikkat çekiyor. Son yıllarda Türk TV programları Ortadoğu’da oldukça popüler hatta Amerikan ve İngiliz TV’leriyle rekabet edebilir hale geldiği biliniyor. Hem tutarın düşük olması hem de İslami ve modern yaşam tarzının hüküm sürdüğü bir ülke olması nedeniyle gayrimenkul satışı özellikle Ortadoğu ve Körfez ülkelerinde yaşayan insanları cezbediyor. Vatandaşlığa ilgi gösterenlerin bir kısmını da Katar gibi ülkelerde çalışıp zengin olan ama henüz vatandaşlığı bulunmayan göçmenler ile pasaportu olmadığı için seyahat belgesiyle yolculuk yapmak zorunda olan Filistinliler oluşturuyor.
Süreç Nasıl İşliyor?
Türkiye coğrafi konumu, kültürel cazibesi, Ortadoğu’da istikrarlı büyüme hedefiyle Türk Vergi Sistemi ve Vergi Teşvikleri sistemi hem kendi vatandaşları için hem de yabancı yatırımcılar için daha çekici hale getiriyor. Bu kapsamda Türk vatandaşlığı sürecini etkin ve hızlı bir şekilde ikamet izninden Türk vatandaşlığının kazanılmasına kadar olan süreçte yönetecek, danışmanlık ve başvuru takibi başta olmak üzere pek çok konuda yardımcı olacak Trem Global gibi profesyonel bir danışmanlık şirketine başvurulması gerekiyor. Gerekli belgelerin tesliminin ardından 45-60 gün içerisinde Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartları aileye teslim ediliyor.
